Stawy - ruchome połączenia kości. Budowa i funkcje

Staw jest częścią ciała, która łączy dwie kości, co umożliwia ruch. Każda kość w ciele, z wyjątkiem znajdującej się w gardle kości gnykowej, łączy się w stawie z co najmniej jedną inną kością. Kształt stawu zależy od jego funkcji. Angielski termin „joint” oznacza także „połączenie kości”.

Ogólnie rzecz ujmując, im więcej ruchu umożliwia dane połączenie, tym większe ryzyko kontuzji. Dzieje się tak dlatego, że zwiększony zakres ruchu, jaki zapewnia, powoduje zmniejszenie wytrzymałości na urazy.

Rodzaje połączeń

Klasyfikacja połączeń kości opiera się na zakresie ruchów, które umożliwiają. Wyróżnia się trzy zasadnicze typy:

● Połączenie ścisłe – dwie lub więcej kości stykają się, ale nie następuje żaden ruch. Przykładem mogą być kości czaszki. Połączenia czaszki nazywane są szwami.

● Połączenie półścisłe – dwie lub więcej kości są położone na tyle blisko, iż możliwy jest jedynie ograniczony ruch. Na tej zasadzie funkcjonują kręgi w kręgosłupie.

● Połączenie ruchome – większość stawów w organizmie człowieka należy tego typu. Podstawową funkcją stawu jest umożliwienie ruchu.
Połączenie ruchome, czyli stawy

Istnieje sześć typów stawów:

● Staw kulisty wolny i panewkowy – zaokrąglona nasada jednej kości jest umiejscowiona w panewce innej kości. Przykładem może być staw biodrowy lub barkowy. Możliwy jest ruch we wszystkich kierunkach.

● Staw siodełkowy – umożliwia ruch w przód i w tył, z boku na bok, ale nie pozwala na obrót. Przykładem jest staw u podstawy kciuka.

● Staw zawiasowy – dwie kości poruszają się w jednym kierunku (wzdłuż jednej płaszczyzny) jak drzwi, na przykład staw łokciowy lub kolanowy.

● Staw kłykciowy – pozwala na ruch bez rotacji. Takie stawy znajdują się w żuchwie oraz w palcach.

● Staw obrotowy – jedna kość obraca się wokół pierścienia utworzonego przez inną kość, Przykładem może być połączenie między pierwszym i drugim kręgami w szyję.

● Staw płaski Gładkie powierzchnie przesuwają się nad sobą, umożliwiając ograniczony ruch. Takie stawy znajdują się w przegubach nadgarstka.

Rodzaje ruchu

Staw może poruszać się w następujące sposoby:

● Kość o szerokiej, płaskiej powierzchni wsuwa się w drugą kość. Do przykładów należą kości nadgarstka i kostki.

● W przypadku kości długich (w ramionach i nogach) kąt między kośćmi się zwiększa lub zmniejsza, gdy ramie się zgina i prostuje.

● Stawy kulowe i kuliste umożliwiają ruch okrężny, na przykład w ramieniu.

● Obrót rotacyjny bez przemieszczenia kości. Przykładem jest głowa. Gdy nią kiwam, kręgi szyjne obracają się jeden na drugim.
Budowa stawu

Stawy są podtrzymywane i wzmacniane przez twarde wytwory tkanki łącznej, zwane więzadłami. Gładka chrząstka zapobiega tarciu, gdy kości poruszają się w przeciwne strony. W stawach ruchomych, cały staw znajduje się wewnątrz błony wypełnionej oleistą mazią, co zapewnia dodatkową ochronę przed urazami.

Mięśnie są przytwierdzone do kości za pomocą grubych, sprężystych włókien utworzonych z tkanki łącznej, które nazywane są ścięgnami. W miejscach, gdzie ścięgna znajdują się blisko kości, są małe woreczki zwane kaletkami stawowymi. Ich zadaniem jest zmniejszenie tarcia między ścięgnem a kością. Kaletkę wypełnia maź stawowa.
Urazy stawów

Najczęstsze przyczyny bólu stawów to:
● zapalenie stawów, które powoduje ich sztywność i ból (reumatoidalne zapalenie stawów lub dna moczarowa) lub zwyrodnienia (choroba zwyrodnieniowa stawów)

● zapalenie kaletki maziowej – zapalenie wypełnionego płynem woreczka, który chroni stawy i amortyzuje wstrząsy

● zakażenie w obrębie stawów

● zapalenie ścięgna - stan zapalny, podrażnienie oraz obrzęk ścięgna, które jest połączone ze stawem.

● urazy – w tym zwichnięcie albo naderwanie więzadła lub sąsiadujących z nim ścięgien, mięśni i kości.